BREDA

Miasto w pd.-zach. Holandii, port śródlądowy, przy ujściu rzeki Mark i Aa do Kanału Wilhelminy. 13 maja 1940 roku Breda została zajęta przez niemiecką 9 Dywizję Pancerną. Wyzwolona została 29.10.1944 przez 1 Dywizję Pancerną w ramach natarcia kanadyjskiej 1 Armii w kierunku ujścia Mozy.

Przed frontem 1 DPanc. Działały m.in. niemieckie 256, 711 i 719 Dywizje Piechoty. Grupy bojowe 1 DPanc. Opanowały 28.10. Molenschot, Lijndonk, Raaleind, Bavel, w nocy na 29.10 rejon Dorst. 29.10 ruszyły do natarcia główne siły dywizji: 3 Brygada Strzelców wzmocniona czołgami zdobyła Ginneken, wdarła się na przedmieścia Bredy i uchwyciła nie uszkodzony most; 10 Brygada Kawalerii Pancernej działając patrolami w rejonie Dorst, oczyszczała teren na pn. od toru kolejowego Breda – Tilburg. Pododdziały 3 BS opanowały pd.- zach. część Bredy i przeprawy w rejonie Oranienboom; 1 Pułk Pancerny zajął pn.-wsch. część miasta oraz prowadził rozpoznanie w kierunku stacji kolejowej. 30.10. dywizja oczyszczała rejon miasta i prowadziła walki o przyczółek na kanale. Po zdobyciu miasta toczono walki o Moerdijk i ujście Mozy. 11.XI.1944 mieszkańcy Bredy w dowód wdzięczności za wyzwolenie i uchronienie miasta przed zniszczeniem nadali żołnierzom polskiej 1 Dywizji Pancernej honorowe obywatelstwo.

W mieście znajduje się muzeum poświęcone Generałowi, jedna z ulic nosi jego imię znajduje się na niej pomnik poświęcony 1 DPanc, naprzeciwko którego stoi na cokole podarowana miastu przez maczkowców niemiecki czołg typu Pantera. Pod miastem znajdują się dwa cmentarze, na których zostali pochowani żołnierze polscy. Wśród nich spoczywa również Generał.

===================================================================

Breda polskie ślady.

Breda jest najbardziej polskim miastem w Holandii – przez pamięć Polaków, żołnierzy Pierwszej Polskiej Dywizji Pancernej dowodzonej przez generała Stanisława Maczka, którzy wyzwolili to miasto 29 października 1944 i w nim zimowali w roku 1944-45, nawiązując węzły przyjaźni i miłości z mieszkańcami oraz przez dużą ilość żołnierzy, którzy osiedlili się tutaj po wojnie. Jest to miasto, w którym przez szereg miesięcy od zakończenia wojny nie znikały z okien domów i wystaw sklepowych napisy po polsku „Dziękujemy Wam Polacy” oraz gdzie na każdym kroku można spotkać ślady pamięci.

W sali recepcyjnej ratusza znajduje się „Honorowa tablica na cześć Pierwszej Polskiej Dywizji Pancernej”, honorowego obywatela tego miasta. Specjalną uchwałą rady miejskiej nadano honorowe obywatelstwo wszystkim żołnierzom dywizji. Rada uwzględniła to, że ta polska dywizja przez swój wojskowy talent i brawurę zasłużyła na niespłacalną wdzięczność ludności miasta Bredy.

W dziesięciolecie bitwy o Bredę odsłonięto pomnik w parku miejskim „Wilhelminapark” przy ulicy generała Maczka. Jest to miejsce, gdzie oddziały polskie stoczyły ciężki bój z ukrytymi w Wilhelminapark Niemcami. Pomnik ten składa się z marmurowej kolumny na szczycie, której znajduje się kula ziemska a na niej dwa orły. Orzeł polski zwycięża w walce orła niemieckiego. Na cokole są wyryte słowa w języku holenderskim: „W podzięce naszym polskim wyzwolicielom – 29 października 1944 r.” oraz polski orzeł.

Po drugiej stronie alei, na podmurowaniu z odpowiednio wyjaśniającą tabliczką, stoi niemiecki czołg typu Panther zdobyty w walkach i ofiarowany przez dywizję miastu.

Kapliczkę Matki Boskiej Częstochowskiej jako kolejne podziękowanie „zbudowano w Roku Maryjnym 1954 w podzięce za wyzwolenie w 1944 r.” (kapliczka stoi na obszernym placu, który miał pomieścić Dom Polski. Niestety organizacje polonijne nie mogły się dogadać, co do jego wyglądu i podziału w wyniku, czego plac pozostanie już pusty MG.)

W centrum miasta w kościele św. Józefa (zbudowany w 1430 roku) można obejrzeć witraż przedstawiający wyzwolenie Bredy. Polscy żołnierze wjeżdżają do miasta na białych koniach. Jeden z żołnierzy trzyma sztandar z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. Ponad nim znajduje się polski orzeł w koronie. Po prawej stronie powiewa flaga holenderska, amerykańska i angielska. Pod obrazem widnieje napis: „W niedzielę, 29 października 1944, w Święto Chrystusa Króla, zostały nasze modlitwy do Maryi wysłuchane i nasze miasto zostało wyzwolone przez aliantów”.

W Bredzie znajduje się również Muzeum poświęcone Generałowi i jego żołnierzom.

W Bredzie i okolicach znajdują się trzy Polskie Cmentarze Honorowe gdzie znajdują się groby Polaków, walczących „Za Waszą i Naszą Wolność”. Polegli oni w walkach o miasto i okolice. Na największym z tych cmentarzy przy Ettensebaan, zgodnie z ostatnim życzeniem, został pochowany wśród swoich żołnierzy, zmarły w wieku 102 lat w Szkocji, 11 grudnia 1994 roku, sam generał broni dowódca 1 Dywizji Pancernej, Stanisław Maczek.

Drugi Polski Wojskowy Cmentarz Honorowy znajduje się w dzielnicy Bredy Ginneken przy ulicy Vogelenzaglaan 13 a trzeci w Oosterhout przy Stan 06.03.2003 r.

Veerseweg 54.

Materiały opracowane przez Stowarzyszenie Kulturalne „Polonia” w Bredzie – Bredase Culturele Vereniging „POLONIA”

==================================================================

Muzeum imienia generała Maczka w Bredzie (byłe).

W Bredzie nie ma wielu muzeów. Muzeum imienia generała Maczka nie działało zbyt aktywnie dopiero w roku 1997 zaczęło się rozwijać. Muzeum to zaczęło powstawać już w latach siedemdziesiątych. W roku 1981 powstała oficjalna fundacja, która od tego czasy nazywa się „Muzeum Breda – Polen 1939-1945”. Później, generał Maczek, dowódca 1-szej Polskiej Dywizji Pancernej, podczas jednej z jego wizyt w muzeum, nadał mu swoje imię. Do roku 1997 muzeum to znajdowało się w domu jednego z założycieli, pana Keesa Coendersa, przy Vogelenzanglaan. To on wraz z panami: Van Alphen i Mol rozpoczęli gromadzić eksponaty.

Był to, więc wspaniały pomysł tych trzech Holendrów!

W roku 1997 panowie Van Alphen i Mol oznajmili, że chcą wstrzymać swą działalność. Wtedy pan Coenders zaczął poszukiwania następcy i znalazł, Fransa Ruczyńskiego, syna jednego z żołnierzy 1-szej Polskiej Dywizji Pancernej. Właściwie można już zgadnąć. Muzeum zajmuje się głównie historią żołnierzy 1-szej Polskiej Dywizji Pancernej, która wyzwoliła między innymi Bredę. Zainteresowanie skierowane jest przede wszystkim na ich obecność w prowincji Brabant. Ale muzeum ma szerszy zasięg działania.

Muzeum pokazuje także Bredę w czasie wojny oraz integrację Polaków w Brabancji a przede wszystkim w Bredzie po wojnie. Dzięki ich obecności tutaj, Breda została „polskim miastem”.

W dniu 29 października 1997 roku, w dniu kolejnej rocznicy wyzwolenia Bredy, zostało muzeum po przeprowadzce, na nowo otwarte w nowym miejscu przez niderlandzkiego dowódcę sił lądowych, pana generała Schouten, w obecności wielu gości. Byli tam obecni: ambasador RP w Niderlandach dr Stanisław Komorowski, burmistrzowie Bredy, Gilze-Rijen, Oosterhout i Baarle-Nassau.

Oczywiście było tam wielu weteranów i zaproszonych gości, między innymi polska orkiestra wojskowa i pluton reprezentacyjny z Żagania. 11-sta Polska Dywizja Pancerna z Żagania przejęła tradycje dywizji generała Maczka. Specjalnym gościem był syn generała Maczka, dr Andrzej Maczek. W roku 1998 odwiedził on muzeum, tym razem w towarzystwie jednej z córek generała. Korzystając z tej okazji, córka generała przekazała mundur jej ojca do muzeum.

Obecnie muzeum znajduje się w budynku R koszar Trip van Zoudtlandtkazerne przy de La Reyweg 95 w Bredzie. Tutaj w jednym dużym pomieszczeniu pokazano wiele pamiątek. Wystawa pokazuje wiele autentycznych fotografii, map, mundurów, odznaczeń i obrazów.

Muzeum posiada także autentyczne materiały filmowe o Szkocji, gdzie formowano i trenowano dywizję, o wkładzie w inwazję i udziale Polaków w walkach aż do niemieckiego portu Wilhelmshaven. Filmy o Bredzie w czasie wojny i podczas jej wyzwalania pokazują walki i radość mieszkańców. Cały ten materiał filmowy jest pokazywany w muzeum. Obok wystawy, fundacja posiada bibliotekę a w niej około 3000 książek. Poza tym w archiwum znajduje się wiele dokumentów, gazet i zdjęć. Materiał ten może być źródłem do różnych studiów.

Fundacja ma wiele planów. W najbliższym terminie przeprowadzone będzie badanie historii jeszcze żyjących kombatantów, ich żon i dzieci oraz procesu ich integracji w niderlandzkiej społeczności. Część jest już wykonana we współpracy z trzema historykami z Polskiego Historycznego Instytutu Wojskowego z Warszawy. Poza tym planowane jest organizowanie wystaw częściowych, spotkania informacyjne w szkołach oraz „Battlefield-toers” czyli wycieczki do miejsc, gdzie walczyli żołnierze 1 DPanc.

Obecnie dla muzeum pracuje 22 entuzjastycznych ochotników, którzy zajmują się wystawą, biblioteką, dokumentami i wieloma fotografiami. Nie zapomina się także o reklamie. Jednocześnie jedna grupa zajmuje się badaniami historycznymi. Ochotnicy to zainteresowani historią Holendrzy oraz drugie i trzecie pokolenie po polskich kombatantach. Także Polacy, którzy przyjechali do Niderlandów po drugiej wojnie światowej pomagają w muzeum. Oczywiście są tam także zaangażowani kombatanci, którzy pomagają udzielając rad oraz asystując podczas zwiedzania muzeum.

Muzeum jest otwarte w każdą trzecią niedzielę miesiąca od godziny 14.00 do 17.00. ponadto Muzeum można odwiedzać po wcześniejszym uzgodnieniu terminu (administracja Muzeum tel. +00____76-5274089).

Tablice informacyjne i wartownicy w koszarach wskażą Państwu drogę do muzeum.

Stichting Museum Breda – Polen 1939-1945 „Generaal Maczek Museum”

Frans Ruczyński – Prezes,  Tłumaczenie Krystyna Stopa

e-mail: info@maczekmuseum.pl

Muzeum zostało zlikwidowane w 2017 roku.
W pobliżu cmentarza – budowany jest nowy Memorial Generała Maczka – planowane otwarcie 2020 rok.